Eindrapport Liggers 2.0: Hergebruik prefab liggers viaducten is duurzaam, veilig en haalbaar
De productie van beton is wereldwijd een grote bron van CO2-uitstoot. Een brug of viaduct heeft in de praktijk een functionele levensduur van 40 tot 50 jaar. Tegelijkertijd gaan bijvoorbeeld betonnen prefabliggers voor viaducten gemakkelijk nog eens 100 jaar mee.
Hergebruik bespaart veel primaire grondstoffen en veel CO2-uitstoot. Dit hergebruik is haalbaar en veilig. Dat constateert het consortium Liggers2.0 in zijn eindrapport, mede op basis van een succesvolle pilot op de A1. Het rapport is uitgevoerd in het kader van de SBIR uitvraag van Rijkswaterstaat.
Nederland streeft naar een circulaire economie vanaf 2050 en halvering van het gebruik van primaire grondstoffen vanaf 2030. Rijkswaterstaat wil al vanaf 2030 volledig klimaatneutraal en circulair werken. Dit betekent dat we bij het aanleggen, vervangen en renoveren van viaducten en bruggen materialen hoogwaardig en slim hergebruiken. Rijkswaterstaat werkt samen met de markt op weg naar deze duurzame toekomst.
Nieuwe viaducten, ontworpen voor een levensduur van 100 jaar, worden nu geheel gebouwd van nieuwe materialen. Rijkswaterstaat beheert ongeveer 1.750 liggerviaducten met een gemiddelde leeftijd van 30 jaar. Elk jaar worden ongeveer 40 nieuwe liggerviaducten gebouwd en ongeveer 10 afgebroken. Momenteel worden de liggers niet hergebruikt maar vergruisd tot puin. Prefab liggers van afgedankte viaducten gaan vaak moeiteloos nog een eeuw mee. Ze bevatten veel staal en ongeveer de helft van al het beton van een viaduct, en vormen daarmee kostbare onderdelen van het bouwwerk.
Consortium Liggers2.0
Met de Strategic Business Innovation Research (SBIR) Circulaire Viaducten heeft Rijkswaterstaat marktpartijen uitgedaagd om met oplossingen te komen voor circulaire viaducten. In het consortium Liggers2.0 hebben vier marktpartijen hun krachten gebundeld: ingenieursbureau Royal HaskoningDHV, bouwbedrijf Dura Vermeer, sloopaannemer Vlasman en prefab leverancier Haitsma Beton.
Het consortium heeft in eerste instantie de haalbaarheid onderzocht en geanalyseerd wat de belemmeringen zijn om liggers te hergebruiken. De tweede fase bestond uit het daadwerkelijk oogsten van liggers en het opbouwen van een brugdek met hergebruikte liggers. Verspreid over Nederland heeft Liggers2.0 tientallen viaductliggers hergebruikt voor de circulaire doelen van Rijkswaterstaat en andere opdrachtgevers. Zo zijn er liggers uit het kunstwerk Europaplein uit de A7 in Groningen hergebruikt in een brug in Appingedam en in het viaduct A1 Hoog Burel van Rijkswaterstaat. Verder zijn liggers uit het viaduct Kromwijkdreef in de A9 bij Amsterdam geschikt gemaakt voor het project de Groeve in de provincie Drenthe. Het consortium gaat de komende jaren nog veel meer liggers veilig stellen uit de A9 Badhoevedorp-Holendrecht.
In het eindrapport zijn de ervaringen en adviezen opgenomen om prefabliggers te oogsten, te matchen, te modificeren, te keuren en opnieuw in een viaduct toe te passen.
De pilot
De eindoverspanningen van het viaduct over de A1 zijn uitgevoerd met 16 hergebruikte liggers, afkomstig uit het viaduct Europaweg in de A7 in Groningen. Hiermee is bewezen dat hergebruik van prefab liggers mogelijk is.
De milieu-impact aan besparing is groot, omdat bij hergebruik geen nieuw materiaal nodig is. De besparing van grondstoffen voor het dek van het nieuwe viaduct is ook aanzienlijk. De milieukosten worden per ligger met 73% gereduceerd en de CO2-uistoot met 97% omdat geen nieuw cement nodig is.
De veiligheid en levensduur zijn gegarandeerd en met onderzoek en berekeningen onderbouwd. Het volledige proces is vastgelegd in een protocol op basis waarvan SGS een kwaliteitsverklaring heeft afgegeven. Bij het publiceren van het eindrapport is ook dit protocol voor iedereen gratis beschikbaar gekomen. Daarnaast heeft CROW de Richtlijn 4:2023 Hergebruik constructieve prefab betonelementen opgesteld om duidelijkheid te bieden aan de betonsector over wat de beste mogelijkheden zijn voor hergebruik van vrijkomende betonelementen in bouwwerken.
Opschaling
Na de succesvolle pilot zijn we nu bezig om meer liggers te oogsten die vrijkomen bij de verbreding van de A9 tussen Badhoevedorp en Holendrecht. Deze prefab liggers kunnen na modificatie weer op andere plekken worden hergebruikt.
Innovatie en opschaling van de circulaire liggers vraagt om nauwe samenwerking tussen de markt en de overheid. Om deze reden bundelden Rijkswaterstaat, Liggers 2.0 en Closing the Loop de krachten binnen consortium Groene Liggers V.O.F.. We zullen we de kennis die we opdoen breed delen om de ontwikkeling naar een volwassen markt mogelijk te maken. Op deze manier dragen we bij aan verdere opschaling.